Kao što je navedeno u prethodnim brojevima Hrvatskog vojnika, nakon Sporazuma o neposrednom prekidu vatre koji su u Ženevi 23. studenog 1991. pod pokroviteljstvom UN-a i EZ-a potpisali predsjednik Hrvatske Franjo Tuđman, predsjednik Srbije Slobodan Milošević i savezni sekretar za narodnu obranu general-pukovnik Veljko Kadijević, borbe u Hrvatskoj nisu prestale, usprkos nastojanju međunarodne zajednice da se postigne trajniji mir. U tom razdoblju, dok se ubrzano tražilo rješenje za uspostavljanje mirovne operacije Ujedinjenih naroda, jugoslavenski je ministar obrane general Kadijević potpisao 10. prosinca 1991. “Direktivu o upotrebi oružanih snaga u narednom periodu za pripremu i izvođenje borbenih dejstava”.
U Direktivi se spominje internacionalizacija događaja u bivšoj Jugoslaviji i navodi da su Oružane snage Republike Hrvatske brojčano i organizacijski narasle, ali da su pretrpjele velike gubitke. Navode se slabosti koje su utjecale na djelovanje JNA i TO-a, ali ističe da je, usprkos tomu, ono bilo uspješno te da je JNA uspjela sačuvati “jugoslavenski karakter”, što ne odgovara činjenicama. Zbog toga na veći dio podataka navedenih u Direktivi treba gledati kao na propagandu vodstva JNA, odnosno pokušaj da se javnost uvjeri u uspješno vođenje rata u Hrvatskoj. Kao ciljevi angažiranja JNA ponavljaju se “zaštita srpskoga stanovništva” i “očuvanje Jugoslavije za one narode koji žele živjeti u njoj”, a pomalo se cinično kao “krajnji cilj rata” navodi “mirno razrješenje jugoslavenske krize”.
Zadaci koji su navedeni u Direktivi pokazuju da vodstvo JNA nije bilo zadovoljno dotadašnjim vođenjem i zapovijedanjem svojih oficira i podoficira, odnosno načinom vođenja borbenih djelovanja. Posebice je istaknut nedostatak odgovornosti zapovjednika i loša koordinacija među zapovjednicima na terenu te izbjegavanje osobnog kontakta nadređenih s podređenim zapovjednicima na njihovu zapovjednom mjestu. Spomenuta je i slaba razina informiranosti ljudi te nezadovoljstvo izvještavanjem s bojišta. Također, činjenica da je među navedenim zadacima u Direktivi i zapovijed za “sprečavanje pljačke i genocidnog ponašanja”, navodi na zaključak da je takvo ponašanje pripadnika srpskih snaga (JNA, TO-a i dobrovoljačkih jedinica) dotad bilo učestalo pa ga je u idućem razdoblju trebalo spriječiti ili barem ograničiti.

Direktiva o upotrebi oružanih snaga u narednom periodu za pripremu i izvođenje borbenih dejstava
1. Jugoslovenska kriza je internacionalizovana i predmet je razmatranja svetskih institucija, prvenstveno EZ i Saveta bezbednosti OUN/Organizacije ujedinjenih nacija/. U ponašanju mnogih zemalja u Evropi došlo je do znatnih promena njihovih stavova u odnosu na jugoslovensko pitanje, od dobronamernih do razbijačkih. U toj funkciji su i sve pretnje i pritisci, kao i zloupotreba položaja i uloge u međunarodnoj zajednici. Iz tih razloga teško je prognozirati tok daljeg razvoja događaja.
2. U proteklom periodu oružane snage Republike Hrvatske, i pored brojnog i organizacionog narastanja, pretrpele su velike gubitke na čitavom frontu, naročito posle pada Vukovara, što je znatno uticalo na razvoj događaja na političkom planu.
No, i pored toga protivnik stalnim borbenim aktivnostima nastoji da povrati delove izgubljenog prostora. Zato i u narednom periodu treba očekivati da će primenom vatrenih udara, napada i dejstava DTG/diverzantsko-terorističkih grupa/ nastojati da održi stanje sukoba sa ciljem da: našim OS/oružanim snagama/ nanosi gubitke; popravi svoj položaj na frontu i utiče na politička rešenja jugoslovenske krize, pre svega preko institucije EZ i SB OUN/Saveta bezbednosti Organizacije ujedinjenih nacija/.
To ukazuje na zaključak da rat može i duže trajati.
3. Jugoslovenska narodna armija i TO, i pored određenih početnih slabosti koje su posledica nedovoljne popune, osipanja kadra, izdaje, slabosti u rukovođenju i komandovanju, uspela je da izvrši sve postavljene zadatke, pri čemu je borbeno i moralno ojačala, stabilizovala stanje i očuvala svoj integritet i jugoslovenski karakter. To je imalo znatnog uticaja na deblokiranje naših snaga u Republici Hrvatskoj i prihvatanje inicijative Predsedništva SFRJ o angažovanju mirovnih snaga OUN u Jugoslaviji. U dosadašnjim borbenim dejstvima stečena su i značajna iskustva. Ovim je završen jedan veoma značajan period realizacije postavljenih ciljeva rata.

II
Naše oružane snage ulaze u novi izuzetno značajan period realizacije krajnjih ciljeva rata: zaštite srpskog stanovništva, mirnog razrešenja jugoslovenske krize i stvaranja uslova za očuvanje Jugoslavije za one narode koji žele da u njoj žive. Zato je očuvanje borbene gotovosti JNA i oružanih snaga u celini i dalje težišni zadatak svih nivoa rukovođenja i komandovanja i njenih pripadnika, sve do iznalaženja političkog rešenja jugoslovenske krize.
Imajući u vidu svu složenost situacije, dosadašnja iskustva i ukupno stanje, te potrebu daljeg jačanja b/g /borbene gotovosti/ pred sve nivoe rukovođenja i komandovanja postavljam sledeće

ZADATKE

1. Preduzeti sve potrebne mere za stalno poboljšavanje sistema rukovođenja i komandovanja. Obezbediti da se naređenja, odluke i zadaci izvršavaju potpuno, krajnje odgovorno i disciplinovano.
2. Doslednom primenom principa subordinacije obezbediti da se svaki nivo RiK /rukovođenja i komandovanja/ bavi zadacima iz svoje nadležnosti. Svaki viši nivo RiK dužan je da na bazi primljenog zadatka i procena donosi pravovremene odluke i izdaje zadatke. Sprečiti praksu u kojoj se naređenja i zadaci samo prenose izvršiocima, a time i skida odgovornost sa sebe.
3. U zavisnosti od donetih odluka, svaki nivo RiK mora obezbediti da potčinjeni shvate suštinu i smisao postavljenih zadataka i izdatih naređenja, a zatim od njih tražiti dosledno izvršavanje istih. U svim uslovima izvršavanja borbenih i drugih zadataka sprečiti samovolju pojedinaca.
4. Boljom koordinacijom obaveza i zadataka obezbediti primenu principa ličnog kontakta. U tom cilju kad god postoje uslovi i odluke i zadatke izdavati na komandnom mestu potčinjenog. Obezbediti plansko i racionalno prisustvo u potčinjenim jedinicama i ličnim angažovanjem ispoljavati uticaj na njihov rad. U tom cilju izvršiti analizu rasporeda KM /komandnih mesta/ po nivoima i uspostaviti poredak koji obezbeđuje stalan uvid u stanje na frontu.
5. U narednom periodu intenzivirati politički rad sa ljudima i obezbediti veći stepen njihove informisanosti. Istovremeno sprečiti netačno i zlonamerno izveštavanje iz jedinica i sa fronta. U tom cilju preduzeti potrebne mere da se spreči iznošenje neistina i ocena koje štete ugledu JNA, a koje su proizvod antiarmijske propagande. S tim u vezi na svim nivoima rukovođenja i komandovanja izvršiti analizu dosadašnjeg informisanja javnosti i predložiti potrebne mere. Nosioci ukupnog rada na ovim zadacima moraju biti najodgovornije starešine. Istovremeno sprečiti da se u zonama borbenih dejstava kreću i samovoljno ponašaju razni izveštavači koji za to nemaju potrebna ovlašćenja nadležnih vojnih organa.
6. U svim zonama borbenih dejstava staviti pod komandu najstarijeg starešine JNA sve jedinice JNA i TO, kao i dobrovoljačke jedinice koje prihvataju da budu pod tom komandom, i nošenje oznaka JNA i TO. Sve ostale naoružane sastave smatrati paravojnim i iste razoružavati i udaljavati iz zona borbenih dejstava. Svim merama sprečiti pljačku i genocidno (osvetničko) ponašanje. U tom cilju uspostaviti potrebnu kontrolu angažovanjem organa vojne policije i za to određenih jedinica, kao i organa za krivično gonjenje.

Spomenuti navod u Direktivi da je “JNA uspjela sačuvati jugoslavenski karakter” u suprotnosti je s brojnim izvorima iz tog razdoblja koji pokazuju da takva tvrdnja o karakteru JNA u prosincu 1991. nije točna. JNA se u Hrvatskoj, najkasnije od ljeta 1991., ponašala kao snaga za ostvarenje velikosrpskih ciljeva, odnosno kao vojska u službi Srbije. Njezina uloga “posrednika između strana u sukobu”, koja joj je “službeno” određena na sjednici kolektivnog Predsjedništva u svibnju 1991. (dotad je djelovala bez odluke Predsjedništva SFRJ, raspoređujući se uglavnom tako da onemogući djelovanje legalnih snaga MUP-a RH protiv srpskih terorista), nakon okupacije dijelova hrvatskog teritorija koje je srbijansko vodstvo smatralo srpskim, pretvorila se u ulogu kontrole i očuvanja tog prostora, s ciljem njegova pripojenja Srbiji. Stoga se i izrečeni “ustavni cilj” JNA – “očuvanje Jugoslavije”, odnosno “očuvanje teritorijalnoga integriteta Jugoslavije”, koji je vodstvo JNA navodilo opravdavajući angažiranje svojih snaga u Hrvatskoj, zapravo u agresiji na Hrvatsku, u stvarnosti odnosio na nastojanje JNA da oružjem spriječi i onemogući uspostavu legalno izabrane hrvatske vlasti na okupiranom području Republike Hrvatske.

dr.sc. Ante Nazor, ravnatelj HMDCDR