U prošlim se brojevima Hrvatskog vojnika govorilo o “kapetanu Draganu” radi njegova ratnog djelovanja u Hrvatskoj, posebice obuci srpskih snaga u Golubiću kraj Knina 1991. i u “Nastavnom centru ‘Alfa’ Srpske vojske Krajine” u Bruškoj 1993. i 1994. godine. (O njegovoj zapovjednoj odgovornosti za događaje na Banovini 1991. pisao sam u Hrvatskom vojniku prije godinu dana.) Međutim, u kolovozu 1994. “kapetan Dragan” opet je razriješen dužnosti i vraća se u Beograd, a u “Krajini” ga izvori potom spominju uoči “Oluje”. Naime, i on je u srpskom tisku nakon poraza SVK u “Oluji” komentirao uzroke poraza. Razočaran ishodom cjelokupne situacije, izrazito se negativno odredio prema “konstantnom” lošem utjecaju srpskih mitova zbog čega “Srbima od Kosovskog boja nije palo na pamet priznati poraz i gdje se neprestano traži novi Vuk Branković”. Prema njegovu mišljenju i iskustvu stečenom u četiri godine ratovanja i obučavanja, do poraza je dovela nebriga za vojsku, vojna i državna neorganiziranost i zanemarivanje osnovnih vojnih potreba, poput hrane i opreme, što je u konačnici prouzročilo nepripremljenost vojske. Tvrdi kako je u “Krajini od početka do poslednjeg dana vladalo opšte rasulo”. Objašnjavajući razlog napuštanja “RSK” prije napada hrvatskih snaga, rekao je da se vikend uoči napada nalazio u Kninu gdje je razgovarao s patrijarhom Pavlom, Milanom Martićem, Milom Mrkšićem i Ratkom Mladićem koji je uvjeravao prisutne da će “njegova vojska braniti svaki pedalj RSK”. Budući da se padom Bosanskog Grahova hrvatskim snagama otvorio put prema Kninu, tvrdi da je predložio protuudare prema Šibeniku i Zadru, čemu se pesimistično usprotivio general Dušan Lončar. Prema tvrdnji Vasiljkovića, pesimističan stav jednog od zapovjednika i činjenica da nije mogao krenuti sam s tek 60 obučenih ljudi, vodeći ih u smrt, dovele su do toga da napusti Knin. (Suprotno njegovoj izjavi, u dnevnom izvješću “Odeljenja bezbednosti GŠ SVK” od 3. kolovoza 1995. navodi se da je “kapetan Dragan demonstrativno napustio Krajinu, jer se komandant SVK nije složio s njegovim zahtjevom da bude komandant 92. mtbr. u 7. K. SVK”). Usto, u razgovoru je navedeno da je “kapetan Dragan” na području “RSK” boravio više od četiri godine, od 4. travnja 1991. do 31. srpnja 1995., da je nakon dolaska u Knin 1991., unatoč nesklonosti Milana Babića, koji je “od Krajine hteo da stvori svoje carstvo”, u red doveo poligone za obuku u Golubiću kraj Knina, te da je u prva tri mjeseca uspješno obučio 1200 ljudi, a da mu je u ustroju obučnog centra pomagao kolega iz britanske padobranske regimente kojeg su prozvali Marko (Dijana Dimitrovska, Politika oborila Krajinu, “Večernje novosti”, 29. VIII. 1995.).
Svoju je ocjenu i status “kapetana Dragana” i njegovih boraca dao član Glavnog štaba SVK general SVK Milisav Sekulić u knjizi Knin je pao u Beogradu (Bad Vilbel, 2001., str. 53-54):
O kapetanu Draganu i njegovim specijalcima ispričano je mnogo priča sa više ili manje romantike. Tako se svesno i planski stvarao mit o nenadmašnom specijalcu koji čini čuda. On se zaista po mnogo čemu i razlikuje od svih drugih koji su u proteklom ratu stekli zvučno ime. I on je imao jedinicu, ali je ona bila legalna i najbolja u Srpskoj vojsci Krajine. Bila je na brojnom stanju Glavnog štaba Srpske vojske Krajine. Legalni organi vojske su planirali upotrebu “Draganove vojske” i, kako se narodski kaže, hranili je odevali i verovali u nju. Kapetan Dragan nije ni želeo da stvara svoju vojsku, koja bi od njega zavisila. Trudio se da ono što zna primeni u obuci i upotrebi vojske. Izvan toga, koliko se o njemu moglo saznati, kretao se između onih koji ga nisu želeli ni cenili i onih koji su verovali u kapetana Dragana i poštovali to što je radio.
Snedden Daniel, alias kapetan Dragan, je državljanin Australije, a dolaskom u RSK dobio je i državljanstvo SFRJ. Rođen je 12. decembra 1954. godine u Beogradu, u porodici Vasiljković. Emigrirao je 1970. u Australiju. Pre emigriranja živeo je u Rijeci, Boru i Beogradu. U Australiji završava nižu i srednju vojnu školu, zatim i oficirsku. Postaje specijalac za padobranstvo, autonomno ronjenje, alpinizam i sportsko vazduhoplovstvo. U SAD završava najviše kurseve za artiljerijska i diverzantska dejstva. Napredovao je do čina kapetana. Demobilisan je 1985. godine. U SFRJ dolazi kao predstavnik i suvlasnik privatne američke avio kompanije “Ineden INC”. U kontaktu sa pojedinim oficirima govorio je da je bio instruktor za šesnaest raznih specijalnosti. Oni koji su ga bolje upoznali, mogli su se uveriti u njegove izuzetne sposobnosti za neke od pominjanih.
Njegov nastup u Krajini bio je, takođe, specifičan. Nije priznavao pravo bilo kome da mu komanduje, ali je uvažavao postojanje više komande. Kontaktirao je sa predsednikom Vlade RSK Zdravkom Zečevićem i predsednikom Milanom Martićem. U Glavni štab Srpske vojske Krajine je dolazio kada mu je nešto trebalo, ili kad je želeo nešto da predloži. Obraćao se samo komandantu. Smatran je za čoveka koji radi po zadacima Službe državne bezbednosti Srbije, i da su mu lično pretpostavljeni Jovica Stanišić i Radmilo Bogdanović. Od njih je i dobio zadatak da se bavi obukom dobrovoljaca. Uz pomoć medija, ali i zahvaljujući njegovom ponašanju, brzo je stvoren imidž kapetana Dragana, a onda i neka vrsta legende o njemu i njegovim “knindžama”, po asocijaciji i uvezivanju dva pojma – Knin i nindža ratnici.
Otuda su Kapetan Dragan i njegova jedinica u Srpskoj vojsci Krajine bili “maskirani” određenim velom tajnosti. Njegovoj jedinici davani su namerno i atributi koji ne stoje, te su kružile priče sa mnogo preuveličavanja. Jedinicu Kapetana Dragana činili su inače vojnici, dobrovoljci sa teritorije RSK. Manji deo poticao je sa teritorije SRJ. Kapetan Dragan ih je obučavao i pripremao za zadatke izviđačkog i diverzantskog karaktera, koji su potom i izvršavani.
Centar za obuku i za stanovanje bio je u selu Bruška a nosio je naziv “Alfa”. Postojali su programi koji su mogli da se savladaju za 3, 7 i 30 dana, a realizovali su ih konstruktori koje je birao i pripremao Kapetan Dragan.
Jedinica Kapetana Dragana imala je svoj “imidž” i visoko je kotirala u narodu i među pripadnicima Srpske vojske Krajine. Smatrana je elitnom. Odlikovala se visokom disciplinom u svakom pogledu. Bila je najdisciplinovanija jedinica u Srpskoj vojsci Krajine. Njeni pripadnici su određene borbene radnje uvežbavali do automatizma. I dičili su se pripadnošću specijalcima Kapetana Dragana, što je još više jačalo i učvršćivalo njihov borbeni moral. Među njima je bilo dovoljno vrsnih i odvažnih specijalaca koji su, po potrebi, izvršavali i krajnje delikatne zadatke u pozadini Hrvatske vojske. Posebnu popularnost među Kapetanovim specijalcima uživale su žene dobrovoljci. Njihovo postojanje pozitivno je delovalo na vojnike i stanovništvo, jer su, bez preterivanja predstavljale ponos Srpske vojske Krajine i naroda u RSK. Iz nekih razloga kasnije će se ugasiti ta jedinica, a u centru će ostati nekoliko žena na dužnosti instruktora i pomoćnog osoblja.
Jedinica Kapetana Dragana je predstavljala deo Srpske vojske Krajine i nije delovala mimo sistema komandovanja, iako je on sam, kao starešina, u Srpskoj vojsci Krajine bio – paravojnik. Mora mu se, međutim, priznati da se lično trudio da mu jedinica ne deluje kao paravojska. Uloga Kapetana Dragana nikada nije analizirana u Glavnom štabu Srpske vojske Krajine niti je spominjan u analizama morala, borbenih dejstava, borbene gotovosti, planiranja razvoja i slično. Na to je uticala, pre svega, njegova specifična pozicija.
Oni koji su ga bolje poznavali, cenili su ga i poštovali prvo kao čestitog čoveka i velikog srpskog patriotu, a onda kao oficira koji dobro poznaje sitnu taktiku i koji poštuje i voli svoje vojnike i starešine. Uostalom, o njemu kao vojniku najbolje govori činjenica da je organizacija života i borbene obuke u Centru “Alfa” u Bruškoj bila uvek primerena i najbolja u celoj Srpskoj vojsci Krajine. Imponovala je disciplina i red, kao i maksimalno angažovanje svih ljudi u Centru.
Na kraju serijala o “kapetanu Draganu” umjesto zaključka može se navesti odlomak iz već citiranog članka Mali ali tehničar, objavljenog u časopisu “Vreme” (br. 786, od 26. I. 2006.):
Pravi razlog naglog pada uticaja Dragana Vasiljkovića u Krajini i kod Miloševićevog režima, međutim, nisu bili ratni zločini i glupava politika (mada su igrali ulogu), nego strateški pristup. Izgleda da su dva drugačija razloga bila značajnija: prevelika popularnost i nerazumevanje strategije Beograda u Hrvatskoj. Kao školovan oficir i razuman čovek, Dragan je posle uspeha u Krajini 1991., negde u septembru, smatrao da je sada trenutak da se krene u pregovore sa Hrvatskom sa pozicija jakih i potencijalno nadmoćnih, pre nego što se Hrvatska naoruža i sredi, ovako oslabljena u Slavoniji. (…) Popularnost kapetana Dragana počela je naglo da pada novembra 1991., čim je istisnut iz Krajine i čim je izgubio medijsku podršku. Blistava karijera bila je zaista meteorska: zablistao je jula, a ugasnuo novembra. Izgleda da je razbesneo mnoge pukom popularnošću: u leto 1991. Krajina je značila Dragan, a ne Babić ili Martić; ili Milošević.
Nervozan i ljut, Dragan Vasiljković vraća se u Beograd i pokreće novu marketinšku kampanju, svestan da protiv Miloševića ne može. Grdi Babića i Šešelja; nudi se za Slavoniju, čak za Kosovo i Sandžak, gde je još red i mir. Bilo je pokušaja da mu se u blizini Bora osnuje novi kamp za obuku srpskih boraca, ali od toga nije bilo ništa. Osniva fond za udovice i siročad, ponovo se zbližava sa SPO-om. Popularnost pada i dalje, jer se – kako je to tada objašnjavao Srbobran Branković – od njega očekivalo nešto drugo (previše, kazaćemo), a ne dobrotvorni rad. (…)
Vreme do 2000. proveo je u blizini SPO-a i Studija B, baveći se Fondom i putujući okolo. Pokušao je da uvede golf kao novi sport u Srba, ali ga nešto nije išlo. Tokom rata 1999. njegovi momci i devojke oko Fonda navodno su se bili istakli kompjuterskim hakerisanjem u korist Srbije. Tokom prevrata od 5. oktobra bio je od ključnog značaja u spasavanju i preuzimanju Studija B, ali je pazio da se ne svrstava – osim protiv Miloševića. Kad su mu propali svi pokušaji sa poslovima ovde, pa i golf, vratio se u Australiju prilično razočaran; reklo bi se da je to poglavlje života bilo završeno.
E, onda se neko u Šibeniku setio da Dragana Vasiljkovića optuži za ratne zločine u Hrvatskoj, baš nekako usred domoljubne nervoze zbog toga što je u Španiji uhapšen Ante Gotovina, skoro punih petnaest godina od samih događaja. Hrvatske su vlasti poslale zahtev za hapšenje u Australiju i Daniel Snedden je dopao obaveznog pritvora od 60 dana za takve slučajeve; toliki je i rok Hrvatskoj da dostavi dokaze o kojima će australijski sud odlučiti. Hrvatska ga tuži za dva dela zlostavljanja ratnih zarobljenika i za zločin protiv civilnog stanovništva.
Na kraju, ponovit ću rečenicu iz jednog od prethodnih brojeva da će glede pitanja odgovornosti za ratne zločine Daniel Snedden – “alias kapetan Dragan” imati priliku svoju nevinost dokazati na sudu, no ostaje činjenica da je i on bio dio velikosrpskog projekta kojim se rukovodilo iz Beograda te da je sudjelovao u agresiji na Hrvatsku radi ostvarenja cilja da “svi Srbi žive u jednoj državi”.

dr.sc Ante Nazor, ravnatelj HMDCDR