U prošlom je broju Hrvatskog vojnika prikazan najveći dio drugog poglavlja “Referata Komande 9. korpusa OS SFRJ”, koji je 2. prosinca 1991. iz Knina, gdje je bilo sjedište spomenutog Korpusa, general-potpukovnik Vladimir Vuković, “komandant” 9. korpusa JNA, odnosno OS SFRJ, uputio “Štabu Vrhovne komande OS SFRJ u Beogradu”. U završnom dijelu drugog poglavlja tog dokumenta, koji svjedoči o velikosrpskoj agresiji na Hrvatsku 1991. i ulozi JNA u njoj, govori se o sigurnosti i obavještajnom osiguranju borbenih djelovanja u zoni odgovornosti 9. korpusa, ali i na širem području “SAO Krajine”, te o političkim prilikama, odnosno o sukobu različitih političkih opcija među pobunjenim Srbima na tom području.
U trećem je poglavlju “Referata” riječ o rješavanju pitanja rata ili mira u uvjetima eskalacije rata ili dolaska mirovnih snaga UN-a. Autor navodi da bi Korpus trebao ostati na dotadašnjem prostoru ako se žele izbjeći “katastrofalne” političke i vojne posljedice, da bi trebalo završiti evakuaciju garnizona Šibenik i Split te osvojiti veći dio Like s Gospićem i Otočcem, što jasno govori o namjerama JNA da osigura prostor zamišljen velikosrpskim planovima. Zbog ostvarenja spomenutih ciljeva, JNA tad nije odgovarao brz dolazak mirovnih snaga.
Na kraju “Referata” doneseni su Zaključak i Prijedlozi u kojima je uglavnom sažeto ono najvažnije što je navedeno u prethodnom dijelu dokumenta.

IZVOR:
Iz završnog dijela 2. poglavlja “Referata”:
Sadašnje stanje jedinica, problemi, moguća rešenja i ocena stanja na teritoriji
Funkcija bezbednosti i obavještajnog obezbedjenja borbenih dejstava uspješno je objedinjena u zoni odgovornosti 9. korpusa i šire na području SAO Krajine, što nam je omogućilo da obezbedimo izuzetno veliki broj podataka o jačini, rasporedu, namjerama i planovima snaga neprijatelja u uslovima narušenog sistema bezbednosti na teritoriji i totalne blokade i prekida svih oblika komunikacije. Usješno otkrivamo namjere i planove neprijatelja i odredjujemo tačne lokacije čak i za pojedinačne vatrene tačke neprijatelja u blokiranim garnizonima koje smo uspješno uništavali artiljerijom i avijacijom u vreme najintenzivnije blokade i napada na vojne objekte u Zadru, Šibeniku i Gospiću.
Obavještajnim i kontraobavještajnim radom, kao i planiranim i preduzetim merama po osnovu dobijenih podataka onemogućili smo bilo koji oblik iznenadjenja, kako u jedinicama, tako i na teritoriji i pored toga što je značajan broj podataka o korpusu oticao preko velikog broja izdajnika i dezertera, medju kojima je bilo i starešina iz pretpostavljene komande, koji su do samog čina izdaje nastojali da utiču nepovoljno i na tok borbenih dejstava. (Načelnik štaba KVPO, admiral Moreti).
U cjelini gledano mogu da zaključim da su i organi bezbednosti, vojna policija i obavještajni organi bitno uticali na uspješan tok izvodjenja borbenih dejstava i da su podneli glavni teret kako u peridu sprečavanja medjunacionalnih sukoba i sukoba paravojnih formacija, tako i u toku pripremanja i vodjenja operacija i uspostave režima bezbednosti na teritoriji koja je bila pod kontrolom neprijatelja, obzirom da nam je prvi pojas na teritoriji opština u kojima je HDZ bila na vlasti.
Stanje na teritoriji SAO Krajine karakterišu: 1) Sukobi u rukovodstvu. 2) Nefunkcionisanje civilne vlasti. 3) Borba za vlast i primat nad oružanom silom. 4) Težnja za stvaranjem sopstvene države i armije. 5) Regionalna podvojenost. 6) Pokušaji rehabilitacije četništva. 7) Paraliza privrednog sistema i slično.
Geneza sukoba i podela je u stranačkoj frakcijskoj borbi i podeli rukovodstva stranke na pristalice Milana Babića i Jovana Raškovića, kao i u borbi za vlast koju nameće Babić kroz sukob sa Martićem Milanom i milicijom SAOK kao nosiocima oružane pobune i otpora Hrvatskom vrhovništvu. Babić ovaj sukob želi prebaciti na lični sukob, medjutim u suštini to je politički sukob u čijoj je osnovi različitost odnosa koji se želi uspostaviti izmedju SAO Krajine – Jugoslavije – Srbije i OS SFRJ.
Martić traži tešnju vezanost SAO Krajine sa Jugoslavijom, Srbijom i OS SFRJ, dok je Babićeva ideja da se SAO Krajina formira kao samostalna država, sa sopstvenim oružanim snagama kojima bi se pretpočinile i jedinice JNA na području Krajine. Babić vojnom organizovanju prilazi i sa ideoloških pozicija. Želi najpre TO odvojiti od JNA, kroz stranačko obeležavanje i isticanje kokardi, a potom bi prešao na prisvajanje jedinica JNA kroz izazivanje nacionalne podvojenosti, plasiranje teza o izdaji armijskog rukovodstva, nemogućnosti jedinica JNA da dejstvuju u vreme prisustva mirovnih snaga i u uslovima u kojima se nameće ideja o demilitarizaciji SAO Krajine i povlačenja jedinica JNA sa područja Hrvatske.
Babićeve namere nisu prihvaćene u narodu i kod rezervnog sastava. Naprotiv, sve jedinice TO se opredeljuju za borbu u sastavu 9. korpusa, pa čak i na širem području od zone odgovornosti korpusa. Medjutim, procenjujem da će Babić u pokušaju realizacije svojih ideja o samostalnoj državi i armiji izazvati podele u boračkom sastavu i narodu, što će nepovoljno delovati na ukupne odnose u Krajini.
Narod je raspoložen da ostane u sastavu Jugoslavije ili Srbije i ovo njegovo opredeljenje treba koristiti kroz odnose saveznih i republičkih organa Srbije sa SAO Krajinom.
Maksimalno ćemo iskoristiti autoritet korpusa i JNA na prostoru SAO krajine. Nastaviti sa opredeljenjem da se svi potencijali za oružanu borbu stave pod Komandu korpusa, a da se ŠTO SAO Krajine svede na varijantu koja rukovodi samo prostornim strukturama.

3. Rešavanje pitanja rata ili mira u uslovima da isti eskalira ili dolaska mirovnih snaga
Analizom ukupnog stanja i odnosa u zoni odgovornosti 9. K i u uslovima dolaska mirovnih snaga ujedinjenih nacija korpus bi morao da ostane na ovom prostoru. Odlazak korpusa bi imao krupne pa čak i katastrofalne političke i vojne posljedice.
Smatramo, da sa korpusom treba da dovršimo izmeštanje i evakuaciju garnizona Šibenik i Split, a potom da korpus težište dejstava prenese u Liku u zahvatu pravca: Gračac-Gospić-Otočac.
Ofanzivnim dejstvima osloboditi Gospić i Otočac i preseći komunikaciju Karlobag, Senj, Ogulin, spojiti se sa OG-3 i uspostaviti kontrolu većeg prostora Like.
U slučaju upućivanja mirovnih snaga Ujedinjenih nacija u Jugoslaviju pre njihovog dolaska treba deblokirati Šibenik i Split, popraviti operativni položaj, izravnati front u rejonu Vranskog jezera, Skradina i Mirlović Polja i staviti po kontrolu prevoj Vaganj, istovremeno napadnom operacijom osloboditi Gospić.
Mišljenja smo da mirovnim snagama Ujedinjenih nacija za razmeštaj treba ponuditi kasarne i vojne objekte u Zadru, Šibeniku i Splitu gde postoji celokupna infra-struktura za njihov boravak, odakle im je najpovoljnije da vrše smenu jedinica koje bi se našle izmedju naših i neprijateljevih snaga.
Smatramo da nam u ovom trenutku ne odgovara brz dolazak mirovnih snaga, jer bi pre njihovog dolaska moralo biti rešeno iseljavanje Šibenika i Splita i oslobodjenja Gospića.

Z A K L J U Č U J E M
1. 9. K je u celini razvijen, a u toku je formiranje još dva združena taktička sastava, sa kojima će se značajno pojačati efektivi korpusa.
2. Korpus po svom sastavu, pokretljivošću i ukupnim raspoloživim efektivima, uspješno može da kontroliše dodeljenu zonu i izvodi ofanzivna borbena dejstva.
3. Stanje na teritoriji i raspoloženje naroda je pozitivno i izvlačenje korpusa sa ovog prostora u sadašnjoj situaciji je nemoguće, jer bi imalo negativne političke i vojne posledice.
4. U daljem toku rata i pod pretpostavkom da na ovom prostoru snage RH znatno ojačaju, korpus može zadržati inicijativu u borbenoj kontroli prostora i izvoditi ofanzivna dejstva prema Splitu i Gospiću.
Imajući u vidu iskustva iz dosadašnjih borbenih dejstava, stanje na teritoriji i operativni položaj korpusa, a radi dalje dogradnje b/g i izvršavanja borbenih zadataka,

P r e d l a ž e m :
1.- Prema mogućnostima da se 9. K ojača sa jednom partd (partizanskom divizijom) iz Republike Srbije ili BiH i proširi zona odgovornosti i obuhvati opštine vojnog odseka Drvar.
Na ovaj način se povezuju prostor u zahvatu Dinare, Velebita, Grmeča i Jadranskog mora koji čini jedinstvenu operacijsku osnovicu.
2.- Da se teritorija SAO Krajine stavi pod kontrolu jednog raketnog sistema PVO.
3.- Da se u organski sastav korpusa ugradi neki od raketnih sistema Z-Z (zemlja-zemlja) – R-65 ili ”ORKAN”, radi povećanja vatrene moći i ispoljavanja dejstava na većim daljinama.
4.- Da se pristupi izgradnji aerodroma u rejonu Knina.

dr.sc Ante Nazor, ravnatelj HMDCDR